Việt Nam là nước đang đứng ở ngã tư của sự phát triển về công nghệ. Để thúc đẩy tăng trưởng GDP trong điều kiện hạn chế về lao động và vốn, Việt Nam sẽ phải dựa nhiều hơn vào khâu lợi nhuận từ năng suất thuê nhân công lao động mang lại. Điều này sẽ đòi hỏi những cải thiện đáng kể về khả năng đổi mới trong nước.
Dưới đây là phân tích SWOT hệ thống khoa học, công nghệ và đổi mới (STI) của Việt Nam
-
Điểm mạnh:
– Thúc đẩy hiệu quả kinh tế và giảm tỷ lệ đói nghèo.
– Trở thành một trong những khu vực có nền công nghệ năng động trên thế giới.
– Lực lượng lao động lớn, nhân khẩu thuận lợi.
– Có nhiều nỗ lực trong việc cải tiến trong giảng dạy và đạt kết quả tốt trong giáo dục
– Tăng khả năng đầu tư của các doanh nghiệp đa quốc gia vào Việt Nam
– Là một trong những nước có uy tín trong lĩnh vực Khoa học và Công nghệ như toán học, đặc biệt trong chuyên ngành nghiên cứu nông nghiệp và sinh học.
– Tiến bộ trong việc tạo ra và duy trì một tập hợp các tổ chức và thể chế để hỗ trợ đổi mới
-
Điểm yếu:
– Mức năng suất và thu nhập thấp
– Điều kiện vẫn còn trong khung khổ, vẫn chưa có nhiều biện pháp đổi mới
– Khả năng tài chính của doanh nghiệp còn hạn chế chưa tiếp cận được các công nghệ mới
– Hoạt động kém hiệu quả trong các doanh nghiệp nhà nước bởi vì cơ sở vật chất hạ tầng còn khiếm khuyết
– Hệ thống trong giảng dạy và học vẫn chưa được đầu tư phát triển
– Hoạt động xuất nhập khẩu vẫn còn theo lối mòn chưa đáp ứng được quy trình sản xuất công nghệ tân tiến
– Ít đổi mới và thậm chí ít năng lực nghiên cứu và phát triển trong lĩnh vực kinh doanh
– Hiệu quả nghiên cứu về công nghệ mới còn yếu, cơ sở hạ tầng về phòng thí nghiệm và thiết bị nghiên cứu còn sơ sài
– Cơ sở thông tin kém phát triển nghiêm trọng để hoạch định chính sách đổi mới
– Các thỏa thuận quản trị và thực hiện chính sách STI không phù hợp
-
Cơ hội:
– Phát triển hơn nữa nền tảng vốn nhân lực và kỹ năng công nghệ được liên kết từ nước ngoài
– Trở thành một nước có khu vực kinh doanh năng động và có khả năng đáp ứng được các công nghệ tiên tiến
– Đa dạng hoá và nâng cấp nền kinh tế
– Phát triển tư duy, lối suy nghĩ để hòa nhập vào nền công nghệ mới với tinh thần chấp nhận rủi ro
– Nâng cao việc đổi mới hệ thống công nghệ trong sản xuất để tác động vào nền kinh tế xã hội một cách hiệu quả nhất
-
Thách thức:
– Diễn biến kinh tế vĩ mô không thuận lợi và có sự tăng trưởng chậm
– Không cải thiện được thể chế và môi trường kinh doanh buộc phải giải quyết vấn đề cải cách hệ thống ngân hàng và tham nhũng.
– Tăng chảy máu chất xám
– Không chuẩn bị cho sự gia tăng cạnh tranh quốc tế
Tuy nhiên, điều rõ ràng là công nghệ đang ngày càng làm thay đổi cách nhìn của mọi người ở Việt Nam trong việc kinh doanh, sản xuất hàng hóa, giải trí, mua sắm, tổ chức tài chính và giao tiếp. Dưới đây là chân dung hai nhà lãnh đạo doanh nghiệp trẻ – người tiên phong khởi nghiệp cho làn sóng công nghệ tại Việt Nam.
Một trong những công ty khởi nghiệp năng động nhất là Appota.
Bà Nguyễn Thùy Liên – Trưởng phòng phát triển công ty Appota
Appota, ra mắt vào năm 2011, có khoảng 40 triệu người dùng trên “hệ sinh thái kỹ thuật số”, bà Nguyễn Thùy Liên, người đứng đầu bộ phận phát triển doanh nghiệp, cho biết. Công ty phát hành các trò chơi được cấp phép từ các nhà phát triển ở Trung Quốc (chủ đề võ thuật đặc biệt phổ biến) và đã phát triển một ví điện tử để mua trò chơi. Các ứng dụng của nó bao gồm các chức năng chia sẻ mật khẩu wifi, trình duyệt đọc sách, tin tức, phim, truyện tranh và các hình thức giải trí khác.
Chị cho biết: “Người Việt Nam ở mọi lứa tuổi đều yêu thích điện thoại thông minh và mọi thứ Appota làm đều thông qua thiết bị di động.”
Một báo cáo năm 2019 của Google và Hiệp hội Tiếp thị Di động đã xác định Việt Nam là “thị trường ưu tiên thiết bị di động” với “hơn 51 triệu điện thoại thông minh, chiếm hơn 80% dân số từ 15 tuổi trở lên”.
Với mong muốn trong tương lai mạng lưới phủ sóng rộng khắp nơi. “Mọi người có thể truy cập mạng 3G và 4G ngay cả ở các vùng nông thôn và miền núi, đồng thời cho biết thêm rằng hiện nay các thiết bị cầm tay và giá cước đều có giá cạnh tranh.”
Hiện tại công ty cũng điều hành một chi nhánh quảng cáo giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp và đang tìm cách mở rộng hoạt động thanh toán di động của mình.
Chị Liên cho biết rằng đầu tư bây giờ dễ dàng hơn so với trước đây, với phần lớn các quỹ đến từ nước ngoài, đặc biệt là Nhật Bản và Hàn Quốc. Tuy nhiên, các nhà đầu tư Việt Nam có xu hướng thiếu niềm tin vào công nghệ. “Họ bảo thủ hơn và thích bỏ tiền vào bất động sản.”
Bước đột phá tiếp theo của Appota sẽ là các sản phẩm vật lý – hoạt động thông qua điện thoại thông minh. Gần đây, công ty đã tung ra một “khóa thông minh”, được vận hành bởi một ứng dụng, giúp bảo vệ mọi thứ từ cửa trước đến vali. Chị Liên cho biết tầm nhìn của công ty cô là tích hợp đầy đủ điện thoại thông minh vào nơi làm việc và nhà ở gia đình. “Đó là bước tiếp theo trong quá trình chuyển đổi kỹ thuật số.”
Doanh nhân thương mại điện tử Tiki
Trần Ngọc Thái Sơn – Người sáng lập và là Giám đốc điều hành Tiki
Năm 2010, Trần Ngọc Thái Sơn ra mắt công ty Tiki và đặt trụ sở chính ngay tại Thành phố Hồ Chí Minh. Một người bán sách trực tuyến chuyên về các đầu sách bằng tiếng Anh, anh ta đã sử dụng nhà để xe của gia đình làm nhà kho. Ông Sơn nói: “Đó là một cửa hàng nhỏ nhưng ước mơ của tôi rất lớn.
Ông Trần Ngọc Thái Sơn cho biết 10 năm sau, Tiki sẽ là một trong những nền tảng thương mại điện tử hàng đầu tại Việt Nam. Nó bán một loạt các mặt hàng tiêu dùng với trung bình 17 triệu lượt khách hàng truy cập và khoảng 4.5 triệu mặt hàng được vận chuyển mỗi tháng. Việc mở rộng của Tiki đã theo dõi sự tăng trưởng bùng nổ trên thị trường thương mại điện tử Việt Nam, trị giá 6.2 tỷ USD vào năm 2019.
Ông Sơn nói, sự bùng nổ này phần nào phản ánh sự trẻ trung và mức độ sung túc ngày càng tăng của dân số Việt Nam. Người Việt Nam đón nhận công nghệ mới và cảm thấy lạc quan về tương lai, “điều này thúc đẩy họ lên mạng và mua hàng”.
Hậu cần hiệu quả là chìa khóa thành công của công ty. Tiki có 33 nhà kho tại 13 thành phố và tự hào về lựa chọn giao hàng trong hai giờ. Tuy nhiên, mặc dù Việt Nam đang đô thị hóa nhưng gần 2/3 dân số vẫn sống ở nông thôn. Giao hàng đến các khu vực xa xôi thường mất nhiều thời gian hơn và chi phí cao hơn.
Ông Sơn nói rằng hơn một nửa số lần mua hàng vẫn được thanh toán bằng tiền mặt khi giao hàng. Bên phía công ty khá là muốn được thanh toán bằng kỹ thuật số và áp dụng rộng rãi hơn. Ông nói: “Người bán được trả tiền sớm hơn và điều đó đẩy nhanh toàn bộ quá trình mua hàng. Với việc sử dụng ví điện tử đang mở rộng ở mức 28% một năm ở Việt Nam, số lượng giao dịch kỹ thuật số dự sẽ ngày càng tăng lên trong tương lai.”
